makaralı yay ne demek?
Makaralı yay, yaygın olarak
kullanılan yay çeşitlerinden biridir. Yayın kolları makara sistemi
sayesinde el ile daha kolay büküldüğü için daha kuvvetli, daha sert,
daha az hareket eden yaylar kullanılabilir, ok daha yükek hız ve kinetik
enerjiyle fırlatılabilir. Bu yüzden enerji kol hareketinden çok, çok
daha hafif olan ve kolay dönen makaraları çevirmeye ve asıl amaç olan
okun gönderilmesine harcanır, daha verimlidir.
Çalışma prensibi
Makaralı yayda kiriş, karşı kol uçlarındaki makaralardan dolaştırılarak
iki kat mekanik avantaj oluşturulur. Bu avantaj yayı gererken sert yayın
kısa ve güçlü hareketini çeken elin kolay ve uzun hareketine, yay
boşalırken de sert yayın kısa ve güçlü hareketini ok için uzun süreli
bir ivmelenme hareketine dönüştürür. Bu da elin yayı daha rahat
gerebilmesini, okun da daha fazla ivme kazanıp, daha kuvvetle, daha
uzaktaki bir hedefe saplanabilmesini sağlar. Burada ayrıca makaraların
tam dairevi olmayıp örneğin yumurtanın dikey kesitine benzer olması
fazladan kolaylıklar sağlar:
- Yayı germenin erken kısmı ip "yumurtanın kavislice dibini"
dolanırkendir, yani zorcadır, enerjinin çoğu bur evrede depolanır.
- Yayı germenin sona yakın kısmı "yumurtanın az kavisli yanını"
dolanırkendir, yani kolaydır.
- Son nişan alınacak yerden sonraki kısmı "yumurtanın sivri ucunu"
dolanırkendir, yani çok zordur, "dur/duvar" sinyali verir.
- Okçu kolay bölge sonunun nerede olduğunu görür, "duvarın
dibinde" çok daha rahat bir şekilde nişan alabilir.
- Bu, yayın tutarlı bir nihai gerginlikle çekilebileceği, yani her
seferinde aynı miktarda enerjinin depolanacağı, okun yaydan
çıkış hızının her seferinde aynı olacağı, nereye gidebileceği
hakkındaki tecrübelerimizin her seferinde geçerli olacağı
demektir.
- Bu, yorulmadan, ve zorlanıp el titremeden, daha uzun nişan
alabilmek, bu yüzden hedefe daha güvenlice isabet ettirebilmek
demektir.
- Bu, ayrıca ölçümlerini kontrol edecek vakit olacağı için yay
üzerine türlü türlü hafif teknik edavatın monte edilebileceği,
bunların okçuya yardım edebileceği demektir.
Makaralı Yayın Yapısı
- Makaralı yaylarda Riser(yayın ortası, sporcunun yayı tuttuğu
kısım) genellikle ve
yapılır. Genellikle makaralı
yay riser'ları, sert ve bükülmez olmaları için "6061 alüminyum" adı
verilen alüminyum, magnezyum ve
alaşımından yapılır.
- Sistem temel olarak , kirişler(ipler),
ve limbler(riser'ın altına ve üstüne bağlı bulunan
, ve
gibi malzemelerden üretilen parçalar)
üzerine kuruludur. Kamlar, kirişlerin dönerek gerilmesini sağlar,
yay gerildiği zaman potansiyel enerjiyi taşıyan parçalar
limb'lerdir. Kamlarda ve kirişlerde enerji depolanmaz.
Avantajları ve Dezavantajları
- Makaralı yayların maksimum çekiş ağırlığına ek olarak tam çekişte
ağırlık yüzdesi vardır. Örnek olarak makaralı bir yayın maksimum
çekiş ağırlığının 14 kg (30 lb) ve bırakış yüzdesinin %50 olduğunu
düşünelim. Bunun anlamı, çekiş ağırlığının çekiş mesafesinin 3/4'ü
kadar bir mesafede maksimuma ulaşacağı ve bu noktadan sonra,
eksentrik makaralar sarıldıkça, kaldıraç etkisiyle tam çekişte
%50'lik bir çekiş ağırlığı düşüşü olacağıdır. Yani tam çekişte okçu
yalnızca 7 kg'lık (15 lb) bir yük taşıyor olacaktır. Böylece okçu
çok daha ağır yayları kullanabilmektedir. Ayrıca yay gerginken nişan
alma süresi daha uzun olabilmektedir Bu özelliklerinden dolayı bu
tip yaylar gittikçe popülerleşmektedir.
- Makaralı yayda, gez ve göz parçacıklarının yerini bir su terazili
mercek alır. Bu mercek sporcuya daha milimetrik nişan alma imkânı
sağlar. Fakat spor okçuluğunda, puanlama sırasında hedefte X-10
olarak görünen puan, makaralı yaylar için 10-10 olarak geçer.
Puanlarda bir eşitlik söz konusu olduğunda makaralı yay, olimpik
yaya göre daha şanssızdır.
- Ayrıca makaralı yaylar, yapıldıkları malzeme dolayısıyla, sıcaklık,
nem gibi doğa değişkenlerine karşı daha dayanıklıdırlar. Yine de,
sisteminin gerektirdiği uzun kirişler, daha büyük sürtünmeyle daha
çabuk aşındıkları için, sık sık parçaların bakımları yapılmalıdır.
Orijinal kaynak: makaralı yay. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler